Oranjevaasjes op reis

2016

Nationaal Glasmuseum Leerdam

Op initiatief van en in samenwerking met het Nationaal Glasmuseum Leerdam, presenteert het Nationale Nederlanden een reizende tentoonstelling onder de titel ‘Oranjevaasjes op reis | Orange Vases on tour’. Een reeks van circa 20 oranje vaasjes wordt in een reizende tentoonstelling verwerkt, geplaatst in de kantoren van Nationale Nederlanden en aangeboden aan de Nederlandse Ambassades en consulaten. 

Bij het zoeken naar een recept voor helder rood glas ontstond in de Glasfabriek Leerdam een oranje kleurig glas waarin de ontwerper Chris Lanooy in 1927 het bekende Juliana-vaasje ontwierp, ter gelegenheid van de 18de verjaardag van de prinses. De kleur en de vorm van dit vaasje is sinds die tijd bepalend geworden voor de zogenoemde oranjevaasjes. In de traditie van de Oranjevaasjes ontstond een hele serie van vaasjes, die inmiddels bijna twintig stuks omvat. De vaasjes zijn traditiegetrouw klein en bolvormig met een ingesnoerde hals, geïnspireerd op het appeltje van oranje. 

Tot de bekendste behoren het oranjeappeltje uit 1938 ter gelegenheid van de geboorte van prinses Beatrix, het Bevrijdingsvaasje in 1945 – beide ontworpen door Andries Dirk Copier – en de twee vaasjes in 1995 uitgebracht ter gelegenheid van vijftig jaar bevrijding, de ene van Siem van der Marel en de ander door Jan van der Vaart. In 1938 gaf ook de Kristalunie Maastricht, toentertijd de grootste concurrent van de Glasfabriek Leerdam een oranjevaasje uit, ter gelegenheid van de geboorte van prinses Beatrix. Rozendaal, de vaste ontwerper van Maastricht, tekende in 1937 vier variaties op een bolvormig vaasje. Het is een, in de vorm geblazen, bolvormig vaasje geworden met een opstaand halsje. De bol is oranje gespoten in een voor Maastricht nieuwe techniek ‘granule’, waarbij een korrelig email wordt gebruikt. De Kristalunie prees het vaasje aan als ‘Oranje-appelvaasje als symbool van de nieuwe vrucht die thans de oranjestam weer siert.’ Opmerkelijk is overigens dat dit de eerste keer was dat in Maastricht de kleur oranje werd gebruikt. 

Inhakend op de Leerdamse traditie heeft ook het Nationaal Glasmuseum Leerdam oranjevaasjes laten vervaardigen. Willem Noyons ontwierp ter gelegenheid van het huwelijk van prins Willem-Alexander en prinses Maxima in 2002 het Alexander- en Maximavaasje. In 2003 gaf Royal Leerdam het Amaliavaasje uit ter gelegenheid van haar geboorte, ontworpen door Menno Jonker. Het is een vaasje, geheel in de traditie bolvormig- met een klein halsje, met de mond geblazen in een houten optiekvorm. In tegenstelling tot veel eerdere vaasjes lopen de ribben echter niet verticaal met de vorm mee, maar is de optiekvorm horizontaal gericht. Deze technisch moeilijk uitvoerbare decoratie-techniek werd eerder, aan het begin van de jaren dertig van de vorige eeuw, toegepast A.D. Copier. Het werd uitgegeven in een gelimiteerde oplage van 500 exemplaren. 

In april 2005 zagen maar liefst twee vaasjes het licht: Een van de hand van Jelena Popadic en gemaakt door Royal Leerdam ter gelegenheid van het vijfentwintigjarig ambtsjubileum van koningin Beatrix. Popadic koos voor een vrouwelijke bolvorm met 25 optieklijnen, die de 25 regeringsjaren symboliseren. De insnoering in het midden van het object refereert aan de celdeling, het ontstaan van al het leven. De kwetsbare textuur aan de binnenzijde van het object, wordt beschermd door een dikke laag kristal. Het ontwerp van Jelena Popadic wordt in twee formaten als Leerdam Serica uitgevoerd: een kleinere uitvoering in een oplage van 1000 en een exclusieve uitvoering in een oplage van 250 exemplaren. Een gedeelte van de opbrengst van de exclusieve variant van het zilveren-jubileumvaasje gaat naar het Oranje Fonds. Ter gelegenheid van de geboorte van prinses Alexia op 26 juni 2005 werd als nieuwste in de serie door Replique in samenwerking met het Nationaal Glasmuseum een door Willem Noyons ontworpen, kalabasvormig vaasje uitgebracht. In 2013 is ter ere van de inhuldiging van Koning Willem-Alexander het Koningsvaasje uitgebracht. Het Koningsvaasje is een ontwerp van Willem Noyons en samen met het Nationaal Glasmuseum uitgebracht.

Bij de tentoonstelling is een film / video gemaakt van ca. 7 minuten, welke een integraal onderdeel uitmaakt van de presentatie. Op de film is het wordingsproces te zien van het koningsvaasje, dat door meesterglasmaker Henk Verwey in de glasblazerij vervaardigd wordt. De film is geïnspireerd op de prijswinnende film ‘Glas’ van Bert Haanstra uit 1958. Analoog aan deze film die was gemonteerd op de toen zeer moderne Jazz-klanken van Pim Jacobs is deze film gemonteerd op muziek van Benjamin Herman / New Cool Collective (Dox Records).

---

Colofon

Opdrachtgever: Nationaal Glasmuseum Leerdam, Arend Jan Weijsters, Nationale Nederlanden, Wendelien Thole
Concept, tekst en uitvoering: Arend-Jan Weijsters, Job Meihuizen 
Communicatie & Marketing: Caroline van Diest
Correctie en vertaling; Ingrid Bongers
Grafische vormgeving; Beukers Scholma, Haarlem
Film: Chris Everts
Glasblazerij: Lysette Jansen, Henk Verwey
Transport: Kunstrijders, John Kok
Muziek: Benjamin Herman / New Cool Collective (Dox Records)

---